Stonehenge – symbol Wielkiej Brytanii, najsłynniejszy na świecie pomnik prehistoryczny od 4500 lat wciąż broni swojej tajemnicy.
Oczywiście nie mogliśmy się obejść i musieliśmy odwiedzić tę kupę kamieni. Nie raz i nie dwa. A do tego targaliśmy tam kogo tylko się dało. Nie wiem czy się podobało. Ale cóż. Oprócz Stonehenge warto odwiedzić również Avebury, które znajduje się niedaleko Stonehenge, i obejrzeć drugi kamienny krąg. Zupełnie inny ale mocno związany ze Stonehenge.
Stonehenge jest arcydziełem inżynierii. Jego budowa wymagała ogromnego wysiłku setek dobrze zorganizowanych ludzi, przy czym wykorzystywali oni tylko proste narzędzia i technologie.
Stonehenge został wybudowany w kilku etapach. Pierwszym pomnikiem był kamień henge, postawiony około 5000 lat temu, a unikalny kamienny krąg wzniesiono w późnym okresie neolitu około 2500 pne. We wczesnej epoce brązu zbudowano w pobliżu wiele kurhanów. Dziś, wraz z Avebury, stanowią one serce Światowego Dziedzictwa UNESCO, z unikalną koncentracją prehistorycznych pomników.
Najwcześniejsze budowle odkryte w najbliższym otoczeniu to cztery lub pięć dołów, z których trzy wydają się mieć duże sosnowe słupki podobne do totemów, najprawdopodobniej wzniesione w okresie mezolitycznym, między 8500 a 7000 pne. Nie wiadomo, czy te struktury są w jakikolwiek sposób związane z obecną budowlą.
Tysiące lat temu znaczna część południowej Anglii była w znacznym stopniu pokryta lasem, kredowy dół w rejonie Stonehenge był prawdopodobnie dużą polaną. Możliwe, że właśnie to zdecydowało o wyborze lokalizacji.
Kompleks ten obejmował tzw. kule Robin Hooda (twory ziemne wyglądające jak wkopane w ziemię potężne kule – niestety nie są udostępnione publiczności), dwie dochodzące ścieżki o szerokości 11m i długości 3 km, prostokątne konstrukcje ziemne oraz kilka długich kurhanów, wszystkie pochodzące z około 3500 pne.
Budowę dzisiejszego Stonehenge rozpoczęto około 3000 r. p.n.e. od wykopania okrągłego rowu o średnicy około 100 metrów z dwoma wejściami. W obrębie rowu znajdowały się drewniane konstrukcje, a tuż za nim odkryto 56 dołów, zwanych Aubrey Holes, o średnicy 2m i głębokości około metra. Wewnątrz nich znajdowały się drewniane słupy oraz kamienie. W obrębie i wokół Aubrey Holes, a także w rowie odkryto 64 skremowanych ciał. Natomiast wewnątrz kręgu zostało pochowanych prawdopodobnie 150 osób, co czyni Stonehenge największym cmentarzem późno-neolitycznym na Wyspach Brytyjskich.
Około 2500 r. p.n.e. wewnątrz kręgu umieszczono potężne bloki kamienne. Użyto dwóch rodzai kamienia: sarsenów (rodzaj piaskowca twardszego niż granit pochodzący z okolic Marlborough Downs około 30 km od Stonehenge) oraz błękitnych skał (przypominających gabro lub labradoryt z Pembrokeshire w Walii położonego około 250 km od Stonehenge). W tym samym czasie postawiono również cztery station stones („kamienne stacje”).
Pomiędzy 1800 a 1500r. pne wykopano dwa pierścienie mniejszych jam zwanych Y i Z.
We wczesnej epoce brązu w okolicach Stonehenge zbudowano jedno z największych skupisk okrągłych kurhanów w Wielkiej Brytanii. Wydaje się, że wiele z nich zostało celowo umieszczonych na wzgórzach widocznych z samego Stonehenge.
Na czterech potężnych sarsenach wyryto setki toporów i kilka sztyletów. Być może były one symbolem władzy lub statusu we wczesnym społeczeństwie epoki brązu lub były w jakiś sposób powiązane z pochowanymi w pobliskich kurhanach.
Wydaje się, że Stonehenge było często odwiedzane w okresie rzymskim (od 43 rne), gdyż znaleziono tam wiele obiektów pochodzących z tamtego okresu.
Około VI wieku naszej ery małe miasteczko Amesbury powstało niedaleko Stonehenge. W czasach saksońskich na terenie Stonehenge pochowano ciało z odciętą głową (prawdopodobnie przestępcę). Od tego czasu tereny wokół Stonehenge zdominowane zostały przez chłopów wypasających owce.
Najwcześniejsze wzmianki na temat Stonehenge pochodzą z okresu średniowiecza, a od XIV wieku kamienna konstrukcja zaczyna pojawiać się na rysunkach i obrazach.
W 1897 r., Ministerstwo Obrony kupiło ogromny obszar ziemi na Równinie Salisbury a działania wojska wywarły ogromny wpływ na ten obszar. Powstały kolejno koszary, strzelnice, szpitale polowe, lotniska i kolej żelazna. Niektóre z tych obiektów zostały zniszczone w czasie I Wojny Światowej.
Od lat 80. XIX wieku, część kamieni była podparta drewnianymi wspornikami. Po tym jak jeden z potężnych kamieni runął na ziemię zorganizowano akcję odnowienia konstrukcji. Był to początek serii kampanii mających na celu zachowanie i przywrócenie Stonehenge – ostatnich prac dokonano w 1964 roku.
Stonehenge pozostawał własnością prywatną do 1918 roku. Cecil Chubb, który kupił Stonehenge od rodziny Atrobus przekazał ją narodowi.
Stonehenge został stworzony przez pradawną kulturę, która nie pozostawiła żadnych wzmianek na temat znaczenia konstrukcji. Wiele aspektów Stonehenge, takich jak sposób ich budowy i do jakich celów był on używany, pozostaje przedmiotem debaty. Powiązania astronomiczne to jak na razie kwestie spekulacji. Może było miejscem pochówku, a może symbolem pokoju i jedności.